["Caligula"]

Plaats van handeling: het goddeloze Rome in de periode van 37-41 na Chr.
Caligula Caesar (Malcolm McDowell) wordt de nieuwe Romeinse keizer, nadat hij zijn oom Tiberius Caesar (Peter O’Toole) heeft vermoord. Caligula is een ambitieus en ijdel man, die niets of niemand ontziet in zijn waanzinnige honger naar aanzien en macht. Als leider van het Romeinse Rijk drijft Caligula de spot met de gevestigde orde. De staatszaken doet hij spottend en met minachting af. Zijn tijd brengt hij door met sadistische perversiteiten en seksorgiën, waaruit ook de minachting voor allen die hem omringen af te leiden is. Caligula houdt vooral van zichzelf en van zijn zuster Drusilla (Teresa Ann Savoy), met wie hij een incestueuze relatie heeft. Hij trouwt met de beruchtste prostituee van Rome, Caesonia (Helen Mirren), die hem een kind schenkt. Maar na de dood van Drusilla neemt de waanzin en het perverse gedrag van Caligula uitzinnige vormen aan. Hieruit blijkt ook zijn angst voor de dood en het doodgaan. Door zijn krankzinnige gedrag wensen steeds meer Romeinen zijn dood.

Wauw, een recensie van zo’n controversiële film waarover als zoveel geschreven is, waarover al zoveel gesproken is, dat valt niet mee. En niet alleen daardoor, maar ook doordat, geloof me, Caligula een film is die je niet zonder enige gêne (ik in ieder geval) bekijkt.
Alhoewel het script van de film, van Gore Vidal – ook bekend van het historische epos Ben Hur, de historie van dit stukje Romeinse tijdperk juist probeert weer te geven, zijn het vooral de perversiteiten en de seksscènes waaraan de film al die publiciteit te danken heeft. Al geruime tijd voor de bioscooprelease was Caligula onderwerp van schandalen. De geruchten over seksorgiën op de set waren de aanleiding. Geruchten die door de filmmaatschappij zeker niet ontkend werden, sterker nog, eigenlijk was deze informatie juist ‘bewust gelekt’.
In 1979 is de film, zwaar gecensureerd in een versie van ruim 1½ uur, in de bioscopen verschenen. Door deze censuur was wel een tamelijk onsamenhangende film ontstaan. Op de DVD staat de volledige en ongecensureerde versie van 2½ uur. Maar ook in dit geval vind ik de film tamelijk langdradig en onsamenhangend. Het lijkt wel een ‘excuus’ voor een aaneenschakeling van vele sadistische en perverse seksscènes. Waarbij je zou kunnen zeggen dat dat misschien wel de juiste weergave is van deze tijdsperiode waarvan, naar men zegt, verveling, perversiteiten en een minachting voor de medemens kenmerkend zijn.

De omstreden film kent verrassend genoeg grote namen als cast. Mensen als Malcolm McDowell, Peter O’Toole, Sir John Gielgud en Helen Mirren zijn toch respectabele karakteracteurs en onder andere bekend als Shakespeare toneelspelers (de laatste twee).
De film werd geregisseerd door cultregisseur Tinto Brass en geproduceerd door Bob Guccione, uitgever van Penthouse. Naar verluidt heeft scriptschrijver Gore Vidal zich van het uiteindelijk resultaat gedistantieerd, de titels in de film maken ook melding dat het om een adaptatie gaat gebaseerd op het script van Vidal. Maar ook regisseur Brass is het zo vergaan en staat als ‘director of photography’ op de titelrol. Brass heeft het oorspronkelijke script van Vidal willen verfilmen. Het is met name aan Gucionne te danken dat de seksfestijnen van het Romeinse Rijk zo expliciet in beeld zijn gebracht. Giuconne en zijn Penthouse collega Giancarlo Lui staan in de titels genoemd als regisseur en producer van het toegevoegde materiaal. Wanneer je de film bekijkt is dat hetgeen wat ook direct opvalt. In de soms wat Shakespeariaans aandoende scènes zitten herhaaldelijk hele korte erotische fragmenten die duidelijk later zijn toegevoegd.
In de film wordt muziek gebruikt uit het klassieke Romeo en Juliette van Sergei Prokofiev en klassieke thema’s uit Spartacus van Aram Khachaturian (wat door menigeen herkend zal worden als de muziek van de degelijke Engelse serie Onedin Line).
Caligula is nu door Dutch Film Works uitgebracht als een speciale dubbel DVD set. De gehele film staat op de eerste disk, een DVD-5 (enkellaags). De extra’s op de tweede disk, ook een DVD-5. Om de Scanavo keepcase zit nog een extra kartonnen hoes die door de goudopdruk chique is vormgegeven.

Beeldkwaliteit

Het oorspronkelijke filmbeeld heeft een beeldverhouding van 1.85:1 en staat anamorf op de DVD. Ondanks dat het beeld digitaal geremasterd is, is de beeldkwaliteit ‘maar’ redelijk. Teleurstellend eigenlijk, zeker wanneer je bekijkt hoe goed de beeldkwaliteit van films tegenwoordig opgeknapt kan worden (zoals de Kubrick films). Scherpte en detaillering zijn redelijk, de kleuren doen natuurlijk aan. Het contrast en het zwartniveau is goed, tijdens de vele donkere scènes is alles nog goed te volgen. Ondanks dat de film is opgeknapt, wordt het beeld wel geplaagd door zeer duidelijk aanwezige filmgrain (grove korrel). De print is nagenoeg vrij van andere ongerechtigheden.
De film is verdeeld in 30 tracks. De ondertiteling (wit) staat goed geplaatst in het beeld. De DVD is van het type DVD-5, dus een enkellaags DVD, waardoor er geen laagwisseling is.

Geluidskwaliteit

De Engelse soundtrack is gewoon stereo, in Dolby Digital 2.0 (bitrate 192 kb/s) op de DVD gezet. De DVD bevat GEEN Dolby Digital 5.1 track, zoals op de hoes wordt vermeld. Een redelijke soundtrack, waarbij het geluidsbeeld zich vooral concentreert op het midden. De muziek heeft een redelijke stereospreiding, maar nauwelijks enige diepte. De dynamiek is beperkt, het hoog klinkt wat scherp. Er zit redelijk wat laag in de soundtrack, waardoor de muziek net niet ‘blikkerig’ overkomt.
Als je de soundtrack via de prologic decoder speelt, geeft dit een iets ruimtelijker maar wel onnatuurlijk gevoel vooral ook door verlies aan detaillering. De stemmen zijn goed te volgen en komen bij prologic netjes uit het centerkanaal.

Extra's

De extra’s staan op de tweede DVD (ook een DVD-5). De menuschermen op de DVD zijn statische plaatjes, met achtergrondmuziek.

‘The Making Of Caligula’, (beeldformaat 4x3 standaard met DD2.0 - 192 kb/s geluid), een zeer uitgebreide 56 minuten durende documentaire uit 1981 over de film, met veel interviews met betrokkenen en beelden tijdens de opnames. Vooraf wordt een waarschuwing getoond dat de documentaire beelden bevat die door sommigen als schokkend of beledigend worden ervaren. En die waarschuwing is echt niet overdreven!!
In de documentaire wordt uitgebreid ingegaan op de seksscènes in de film en de reactie hierop van publiek en pers. Ook is duidelijk dat de film al tijdens de opnames een bepaalde imago kreeg, iets dat door het bewust lekken van informatie door de studio alleen maar werd versterkt. Beeld- en geluidskwaliteit van de documentaire zijn slecht, vooral het geluid is erg slecht. De documentaire is voorzien van Nederlandse ondertiteling.

Verder is er een filmoverzicht van de acteurs Malcolm McDowell, Peter O’Toole en Helen Mirren te vinden.

Onder ‘Photogallery’ is een twaalftal foto’s van de filmset opgenomen.

Een ander extra waar de hoes melding van maakt is ‘Story of Caligula’. Tja, misschien wordt de film zelf bedoeld of de hierboven beschreven documentaire. Want iets anders heb ik niet kunnen vinden.

Caligula was een schandaalsucces bij de oorspronkelijke release, vooral vanwege de niets verhullende wijze waarop de seksfestijnen van deze waanzinnige Romeinse keizer in beeld zijn gebracht. En ondanks dat het script in basis goed is en de cast uit steracteurs bestaat, is Caligula een film met een dubieuze reputatie geworden. Niet verwonderlijk, want wees gewaarschuwd, de sadistische perversiteiten en seksfestijnen zijn ZEER EXPLICIET in beeld gebracht.
Op de DVD staat de film toch met tegenvallende beeld- en geluidskwaliteit, die slechts redelijk is. Enige echt interessante extra is een zeer uitgebreide Making Of documentaire, die ook Nederlands ondertiteld is.

Let op: De hoes bevat enkele onjuiste gegevens: de geluidstrack is DD2.0 (en niet DD5.1), er is geen extra ‘Story of Caligula’, de Noorse ondertiteling is niet aanwezig en de speelduur is 150 minuten (niet 156 minuten).