["Zwartboek (SE)"]

Wanneer het onderduikadres van de mooie joodse zangeres Rachel Steinn (Carice van Houten) per ongeluk wordt gebombardeerd, besluit ze om met een groep joden, waaronder haar familie, de Biesbosch over te steken naar reeds bevrijd gebied. De boot stuit echter op een Duitse patrouille en alle vluchtelingen worden op brute wijze afgeslacht. Alleen Rachel weet te ontkomen. Ze sluit zich aan bij het verzet, en weet als Ellis de Vries aan te pappen met de hoge Duitse SD officier Ludwig Müntze (Sebastian Koch). Mede dankzij haar collectie Wilhelmina postzegels is Müntze erg van Ellis gecharmeerd en biedt haar een baan aan. Het verzet heeft ondertussen het plan opgevat een groep gevangen genomen verzetslieden te bevrijden met hulp van Ellis. Dit mislukt jammerlijk omdat het verraden is. Ellis wordt zowel door het verzet als door de Duitsers als schuldige aangewezen. Met Müntze aan haar zijde duikt ze weer onder, samen het einde van de oorlog afwachtend. De bevrijding brengt Ellis geen vrijheid; zelfs niet wanneer ze de echte verrader weet te ontmaskeren.

Zwartboek vertelt het verhaal van een jonge joodse vrouw die niets meer te verliezen heeft en zich aansluit bij het Haagse verzet en zo verwikkeld raakt in een dodelijk web van dubbelspel en verraad. Volgens regisseur Paul Verhoeven is Zwartboek een actierijke thriller, geïnspireerd door waargebeurde verhalen. Alle verhaallijnen in Zwartboek zijn terug te voeren op ware gebeurtenissen. De meeste personages zijn geïnspireerd door personen die destijds leefden. Het verhaal voor Zwartboek is geschreven door Gerard Soeteman. Soeteman las voor het eerst over het zogenaamde ‘zwarte boekje’ in “Moordenaarswerk” van Hans van Straten, een boekje dat in de jaren zestig is uitgegeven. Het ‘zwarte boekje’ was de agenda van Mr. De Boer, een advocaat in Den Haag, die kort na de oorlog door onbekenden is neergeschoten. Tijdens de oorlog onderhandelde De Boer met de Duitse legerleiding in Den Haag en met het verzet om onnodig bloedvergieten te voorkomen. Verzetsmensen vermoordden Duitsers en die namen wraak door een groter aantal gijzelaars te executeren. Het ‘zwarte boekje’ van De Boer, met daarin waarschijnlijk de namen van verraders en collaborateurs, is nooit teruggevonden. Gerard Soeteman en regisseur Paul Verhoeven werkten ruim twintig jaar aan het scenario van deze film, waar zij hun eerste idee voor de film al kregen toen ze onderzoek deden voor Soldaat van Oranje. De productie van de film betekende de terugkeer van Paul Verhoeven naar Nederland. In 1977 maakte Paul Verhoeven met Soldaat van Oranje al een film over de Tweede Wereldoorlog. Was Soldaat van Oranje een heroïsch heldenverhaal, Verhoeven ziet Zwartboek als een correctie hierop. Op een onderhoudende wijze laat Verhoeven zien hoe de realiteit van de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog er werkelijk uitzag. Een werkelijkheid met vele grijstinten, waarbij verzetsmensen niet per definitie helden zijn en andersom de Duitsers niet per definitie schurken.
Een sterk van punt van Zwartboek is de uitstekende casting. De hoofdrol wordt gespeeld door Carice van Houten. Zij speelt met enorme overtuiging de Joodse revuester Rachel, waarbij haar karakter in de meest uiteenlopende situaties er het beste van moet maken. Carice van Houten speelt deze rol met een indrukwekkende ‘natuurlijkheid’. Andere belangrijke en opvallende rollen zijn er van Sebastian Koch, die de ‘humane’ postzegelverzamelende Duitse SD officier Ludwig Müntze speelt. Thom Hoffman vertolkt de rol van dokter Hans Akkermans, die zich tijdens de oorlog ontpopt als koelbloedige verzetsheld en zich ontfermt over Rachel/Ellis. Hoffman is mede gekozen omwille van de op het scherm overtuigend overkomende spanning tussen hem en Carice van Houten. Een andere belangrijke rol is weggelegd voor Derek de Lint die de verzetsstrijder Gerben Kuipers speelt. In Verhoeven’s Soldaat van Oranje speelde Derek de Lint ook al mee. De Lint heeft ondertussen ook al een aardige internationale acteercarrière opgebouwd. Verder nog een keur aan Nederlands toptalent met Dolf de Vries als advocaat Mr. Smaal en Diana Dobbelman als zijn vrouw, Peter Blok die de oorlogsprofiteur Van Gein speelt en Halina Reijn speelt de vrolijke Ronnie. Ook Duits talent in de personen van Christian Berkel als de gevaarlijke SS-generaal Käutner en Waldemar Kobus als de bloeddorstige en nietsontziende SD-officier Franken. Dit is slechts een greep uit de omvangrijke cast getalenteerde spelers. Zwartboek is een Europese coproductie en is met financiële steun gemaakt met een budget van ruim zeventien miljoen euro. Zwartboek is daarmee de duurste Nederlandse film tot nu toe. Al zou een film van deze allure in Hollywood nog veel duurder uitgevallen zijn. De productie van de film kwam in 2004 onder druk te staan toen enkele buitenlandse geldschieters het lieten afweten. Er is gefilmd op diverse locaties in Den Haag, Giethoorn, de Biesbosch, in de Babelberg Studio in Berlijn en in Israël. Met meer dan één miljoen bioscoopbezoekers is Zwartboek ook een bijzonder succesvolle film geworden. Op het Nederlands Filmfestival kregen regisseur Paul Verhoeven en actrice Carice van Houten de Gouden Kalf uitgereikt voor respectievelijk beste regisseur en beste actrice. Het productieteam van Zwartboek kreeg de Gouden Kalf voor de beste (lange) speelfilm. De film was ook de Nederlandse inzending voor de Oscar nominaties voor ‘beste buitenlandse film’, maar een nominatie zat er uiteindelijk niet in. Met Zwartboek laat Paul Verhoeven zien een topregisseur te zijn en brengt met deze film een indrukwekkend stukje vaderlandse geschiedenis ten tijde van de Tweede Wereldoorlog op een genuanceerde wijze voor het voetlicht.

A-Film heeft deze film uitgebracht in 2-disc Special Edition (SE). Tevens is de film verkrijgbaar in een Limited Edition uitgave. Deze Limited Edition is een stijlvol vormgegeven ‘zwartboek’ met daarin de 2-disc SE versie, de originele soundtrack CD en een 40-pagina’s tellend A4-formaat fraai vormgegeven zwart boekwerk met reliëfopdruk waarin een reproductie van een gedeelte van het originele script van Paul Verhoeven is opgenomen. In deze recensie beperken we ons met de bespreking van de 2-disc SE versie.

Beeldkwaliteit

De film staat in een oorspronkelijke beeldverhouding van 2.35:1 anamorf op de schijf. De beeldkwaliteit van deze release is uitstekend. Als geheel een mooi, natuurlijk gekleurd en goed scherp en detailrijk beeld. Alle aspecten die het film kijken tot een genot maken zijn dik in orde. Als geheel een mooie filmische transfer die de sfeer van de film prima tot uiting brengt.
De film is wat magertjes verdeeld in 12 chapterstops. De film is voornamelijk Nederlands gesproken, met sommige scènes in het Duits, Engels of Hebreeuws. Standaard is de Nederlandse ondertiteling geactiveerd, die de buitenlands gesproken scènes van ondertiteling voorziet. De andere Nederlandse ondertiteling is bedoeld voor doven en slechthorenden.

Geluidskwaliteit

Bij de Nederlandstalige soundtrack heb je keuzen uit een DTS 5.1 surroundtrack (bitrate 754 kb/s) en Dolby Digital 5.1 track (bitrate 448 kb/s). Zwartboek is een actiethriller, die met deze soundtrack niets te kort komt. De filmgeluiden komen met een goed richtingsgevoel uit alle speakers. Niet alleen de sfeerbepalende geluiden, maar zeker ook de vele geluidseffecten als overvliegende vliegtuigen. De actiescènes worden goed ondersteund door het LFE kanaal voor een diep laagimpact. De filmmuziek met de liederen, die Carice van Houten zelf gezongen heeft, klinkt mooi gedetailleerd en ruimtelijk. De stemmen komen netjes via de centerspeaker en zijn prima te volgen. Kortom, een uitstekend klinkende sountrack. Tussen de DD en de DTS track zit een subtiel kwaliteitsverschil, waarbij de DTS track gedetailleerder lijkt te klinken.

Extra's

De DVD start met een verplicht te kijken filmpje tegen het illegaal kopiëren van films en DVD’s. De extra’s van deze 2-disc Special Edition staan op beide DVD’s.

Disc 1

Film met commentaartrack van regisseur Paul Verhoeven
Regisseur Paul Verhoeven geeft een boeiend commentaar waar nagenoeg geen moment stilte in valt. Verhoeven geeft veel ‘insight’ informatie en zijn passie voor dit project is duidelijk te merken.

Film met commentaartrack van scriptschrijver Gerard Soeteman
Ook bij verhaal- en scriptschrijver Gerard Soeteman is de passie voor deze film goed te bemerken. Soeteman concentreert zijn commentaar meer op de historische feiten.

Trailers
Met keuze uit de bioscooptrailer van de Zwartboek en drie andere A-Film titels.

Disc 2

The Making of Zwartboek (25½ min)
Ofwel Zwartboek: The Special. Een making of featurette met korte interviewfragmenten met de acteurs, regisseur, scriptschrijver en andere betrokkenen. Allen praten over de bijzondere passie van Paul Verhoeven voor deze film. Afgewisseld met beelden op de set en kant en klare filmfragmenten.

Achter de Schermen – De Cast van Zwartboek
Een drietal apart te kiezen featurettes met elk één specifiek onderwerp. Je hebt keuze uit:
- Shit Happens, met aandacht voor de ‘poepscène’ (5 min)
- De Verzetsleider, waarin Derek de Lint en zijn karakter Gerben Kuipers centraal staan (4½ min)
- Een sympathieke Nazi, met acteur Sebastian Koch die SD officier Ludwig Müntze speelt (5 min)
Bij elk filmpje wordt ook verwezen naar de website van Zwartboek, waar nog veel meer achter-de-schermen featurettes terug te vinden zijn. Jammer dat ze niet op de DVD staan, want de beschikbaarheid van deze featurettes is natuurlijk afhankelijk van het beschikbaar blijven van de website. En dat is waarschijnlijk minder lang dan de levensduur van een DVD.

Zwartboek in ‘De Wereld Draait Door’ (39½ min)
Aflevering van deze Nederlandse talkshow, die in dit geval geheel gewijd is aan Zwartboek. In de show, die een week voor de première is opgenomen en uitgezonden zijn onder andere Paul Verhoeven, Gerard Soeteman, Carice van Houten, Halina Reijn, Thom Hoffman en Derek de Lint te gast.

Zwartboek – Premières & Prijzen (39½ min)
Met interviews met diverse acteurs en regisseur Verhoeven en anderen bij diverse bijzondere gelegenheden waarbij de film gepromoot werd of een prijsuitreiking plaats vond. Zoals de eerste vertoning in Venetië, de prijsuitreiking van de Gouden Kalveren en de uitreiking van de Diamanten Film trofee omdat de film in Nederland meer dan één miljoen bioscoopbezoekers heeft getrokken.

De 2-disc keepcase is voorzien van een stevige slipcase met dezelfde afbeelding als de cover.

Zwartboek is één van de indrukwekkendste Nederlandse filmproducties van de afgelopen jaren. De film vertelt op natuurlijk maar ook indrukwekkende wijze over de lotgevallen van het Joodse meisje Rachel Steinn, die nadat haar onderduikadres platgebombardeerd is, bij het Haagse verzet terecht komt. Ze komt erachter dat verzetsmensen niet per definitie helden zijn en andersom de Duitsers niet per definitie schurken. De film is een project van regisseur Paul Verhoeven en scriptschrijver Gerard Soeteman en met actrice Carice van Houten in een super gespeelde hoofdrol.
A-Film heeft de film uitgebracht op een 2-disc Special Edition release. De kwaliteit van het beeld en het geluid zijn beide dik in orde. Bij de film twee interessante audiocommentaren, van regisseur Paul Verhoeven en van scriptschrijver Gerard Soeteman. Op de tweede disc staat een aanvullend achter de schermen materiaal. Een nette uitgave van een bewogen film die je gezien moet hebben.