["Planet of the Apes (1968) (SE)"]

Astronaut Taylor (Charlton Heston) belandt na een crash met zijn ruimteschip op een afgelegen planeet. Op deze planeet regeren echter de apen over de mensen, waarbij mensen gebruikt worden voor experimenten en sport. Al snel bevindt Taylor zich in dezelfde situatie en ligt zijn leven in de handen van twee sympathieke chimpansees, de wetenschappers Dr. Zira (Kim Hunter) en Cornelius (Roddy McDowall). Met alle macht proberen zij om Taylor uit zijn gevangenschap te bevrijden om met zijn hulp achter het geheim van de Apenplaneet te komen. Daarbij stuiten zij echter op de nodige weerstand, van zowel militaire, religieuze als politieke hoek...

Toen filmproducent Arthur P. Jacobs kort voor publicatie het boek “La Planète des Singes” (“De Apenplaneet”) van de beroemde Franse schrijver Pierre Boulle las, wist hij dat het verhaal enorme potentie had. In 1963 kocht hij daarom snel de rechten van het boek en ging direct op zoek naar een bereidwillige filmstudio. In eerste instantie wezen alle studio’s het project echter af, omdat ze dachten met een pulpachtige B-film te maken te hebben. Nadat Jacobs de gerespecteerde Charlton Heston (die destijds bekend was vanwege hoofdrollen in The Ten Commandments en Ben Hur) wist te contracteren, toonde uiteindelijk 20th Century Fox interesse. Toch had men bij Fox wel degelijk bedenkingen. Er werd vooral gevreesd dat het publiek in de lach zou schieten als de als apen verklede acteurs op het scherm zouden verschijnen. Toen een uitgebreide test echter het tegendeel bewees kreeg Jacobs groen licht en werd de realisatie van Planet of the Apes een feit. Voor de make-up-effecten werd topgrimeur John Chambers (die onder meer de oren van Spock bedacht) ingeschakeld. Met behulp van destijds revolutionaire technieken wist hij de acteurs in overtuigende mensapen te veranderen. Van het budget van 5,8 miljoen dollar werd maar liefst 1 miljoen besteed aan deze make-up-effecten, die terecht beloond werden met een speciale Oscar. Om de rest van de film binnen het krappe budget te houden werd de setting van het verhaal al snel veranderd van een technologisch ver ontwikkelde apenmaatschappij naar een meer primitieve samenleving. Aldus begon regisseur Franklin Schaffner, die al eerder met Heston samenwerkte, op 21 mei 1967 met de opnames. Deze werden bijna drie maanden later, op 10 augustus, binnen het tijdschema en het budget afgerond. De wereldpremière vond plaats op 8 februari 1968 en was een groot succes. Het publiek stroomde massaal naar de bioscopen, wat resulteerde in een totale opbrengst van meer dan 26 miljoen dollar. Dit is geheel terecht, want Planet of the Apes is en blijft een knap stukje werk. Het verhaal biedt de kijker een unieke mengeling van science fiction en avontuur, met een vleugje humor en een maatschappijkritische ondertoon. Als gevolg heeft de film voor ieder wat wils en zullen er slechts weinig mensen zijn die Planet of the Apes niet kunnen waarderen (tenzij je je erg stoort aan het feit dat er pratende apen op het scherm verschijnen...). Tel bij dit alles één van de meest verrassende ontknopingen uit de filmgeschiedenis op en je kunt concluderen hier met een regelrechte klassieker te maken te hebben!

Planet of the Apes werd al eerder als kale DVD uitgebracht, die los verkrijgbaar was maar ook als onderdeel van de Planet of the Apes-boxset. Ter ere van de 35e verjaardag van deze klassieker heeft Fox onlangs een geheel nieuwe uitgave op de markt gebracht, bestaande uit twee DVD’s. Wat is er nieuw aan deze Special Edition? Je leest het hieronder.

Beeldkwaliteit

Een nieuwe uitgave van Planet of the Apes, dus een nieuwe transfer. Hiervoor is dezelfde bron gebruikt als bij de eerdere uitgave (concluderend uit het feit dat de kleine vuiltjes en beschadigingen op exact dezelfde plaats zitten). Vergelijken we het anamorfe 2.35:1 beeld van beide versies dan constateren we enkele verschillen. De eerste is dat bij men de Special Edition méér edge enhancement heeft gebruikt. De resulterende heldere omranding van bijvoorbeeld personen is soms tamelijk storend, iets wat bij de oude transfer veel minder het geval was. Wat tevens opvalt is dat het beeld van de oude versie scherper is dan van de nieuwe. Het verschil is niet overweldigend, maar wel merkbaar. Ook zijn de kleuren van de oude transfer een tikkeltje warmer. Opvallend genoeg komt het beeld van de oude versie dus als beste uit de bus. Desondanks scoort de nieuwe transfer nog steeds een ruime voldoende, maar mensen die een verbetering van het beeld verwachten moeten we helaas teleurstellen.

Met behulp van de screenshots bij deze recensie kun je zelf een idee krijgen van de verschillen tussen de versies. Shots van de oude transfer staan links, die van de nieuwe rechts. Overigens valt in deze screenshots ook iets vreemds op, namelijk dat de kadrering onderling ietwat verschilt (de oude transfer bevat bijvoorbeeld iets meer beeld aan de bovenkant, de nieuwe iets meer aan de rechterkant).

Geluidskwaliteit

Net als bij de oude uitgave is ook het geluid op deze nieuwe editie uiteraard in 5.1-vorm. In het vertrouwde Dolby Digital-formaat (448kbit/s), maar ook als DTS-track (754kbit/s). Bij een vergelijking van het Dolby- en DTS-geluid constateren we dat laatstgenoemde iets luider is, maar dat de verschillen verder minimaal zijn. Zo hebben beide sporen de nadruk op de voorkanalen liggen. Niet zo vreemd, aangezien PotA voor een aanzienlijk deel om dialogen draait. De surrounds worden voornamelijk subtiel gebruikt voor muziek en sporadisch een geluidseffect. Ook het gebruik van het LFE-kanaal is gepast subtiel. Je zult dus nergens om de oren geslagen worden met bastonen van het kaliber “Daar Gaat Mijn Dure Porselein”. Maar daar is het ook geen film voor. Qua klank doen beide sporen logischerwijs wat gedateerd aan: dialogen klinken redelijk dof, en ook het welbekende scherpe randje in het hoog is aanwezig. Desalniettemin is het voor een film van meer dan 35 jaar oud een meer dan acceptabele 5.1-remix.

Extra's

Uiteraard een ruime hoeveelheid extra’s op deze speciale uitgave. De belangrijkste is de documentaire ‘Behind the Planet of the Apes’ op Disc 2, maar eerst behandelen we de toevoegingen op de eerste schijf. Vrijwel alle extra’s zijn overigens Nederlands ondertiteld (inclusief de commentaartracks).

Audiocommentaar 1
De eerste gesproken toelichting op Disc 1 komt voor rekening van componist Jerry Goldsmith. In zijn recent opgenomen commentaar geeft hij onder meer aan hoe zijn samenwerking met Schaffner verliep, wat de verschillen zijn tussen filmmuziek toen en nu, en wat hij met de soundtrack wilde bereiken. Goldsmith laat daarbij echter veel te veel stiltes vallen. We hebben de stopwatch mee laten lopen: het blijkt dat slechts 23 van de 107 minuten aan film vergezeld gaan van commentaar. In totaal dus meer dan tachtig minuten aan stiltes, wat het spoor tot een zware tegenvaller maakt.

Audiocommentaar 2
Sprekers op het tweede commentaar zijn make-up artist John Chambers en castleden Roddy McDowall, Natalie Trundy en Kim Hunter. Het is geen ‘live’ commentaar, maar een compilatie van recente interviewfragmenten. Wederom is het eindresultaat teleurstellend. Ook hier weer het ‘stilte-probleem’. In totaal bevat het spoor namelijk een magere 36 minuten aan commentaar, op 107 minuten film. Daar komt nog bij dat het commentaar ook inhoudelijk erg tegenvalt. Bepaalde interviewfragmenten zijn bijvoorbeeld rechtstreeks uit de documentaire op Disc 2 geknipt. Eigenlijk kunnen beide commentaartracks met een enkel woord beschreven worden: overbodig.

Tekstcommentaar
Commentaar in de vorm van een ondertitelingspoor, verzorgd door Eric Greene, schrijver van het boek “Planet of the Apes as American Myth”. Ook deze extra wordt geplaagd door vele ‘stiltes’, maar desondanks komt er toch redelijk wat info naar voren. Bijvoorbeeld over de verschillende versies van het script, en de kritieken op de film. Maar ook in dit geval komen veel zaken tevens in de documentaire aan bod. Overigens complimenten voor het feit dat deze extra ook in het Nederlands aanwezig is (te vinden in het ‘language selection’-menu).

De extra’s op Disc 2 zijn verdeeld in vier categorieën, namelijk Exploring the Apes, Publicity, Galleries en Ape Phenomenon.

Exploring the Apes
- Behind the Planet of the Apes (126 min): Een uitstekende documentaire uit 1998, die eerder al in de PotA-boxset te vinden was. Alles wat je zou willen weten over de vijf PotA-films komt hierin aan bod, in de vorm van recente interviews met de betrokkenen en archiefmateriaal (achter de schermen, make-up tests, enzovoort). Er wordt ongeveer een uur besteed aan de eerste film, de rest van de tijd gaat naar de overige vier delen. Hier lees je meer over Behind the Planet of the Apes.
- Make-up Test (9 min): Dit is de make-up-test met Edward G. Robinson, gebruikt om de studio te overtuigen van de geloofwaardigheid van de effecten. Deze test wordt ook deels in de documentaire getoond, maar hier kun je hem in zijn geheel bekijken.
- Roddy McDowall Home Movies (20 min): Tijdens de opnames hield acteur McDowall een soort van ‘videodagboek’ bij. Op de DVD vind je zo’n twintig minuten van het door hem geschoten materiaal, zonder het oorspronkelijke geluid.
- Dailies and Outtakes (20 min): Verschillende takes van diverse scènes uit PotA, waaronder een aantal shots die de uiteindelijke film niet gehaald hebben. De fragmenten zijn zonder geluid, mede waardoor het niet zo’n heel boeiende toevoeging is.
- NATO Presentation (10 min): Een soort van uitgebreide trailer, inclusief een afsluitend woordje van Heston. Totaal niet interessant als je de film al bekeken hebt, en te veel spoilers indien je de film nog niet hebt gezien.
- Featurette (5 min): Een promofilmpje uit 1968, dat zich vooral richt op het make-up-proces.
- A Look Behind the Planet of the Apes (14 min): Deze featurette uit 1972 is niets meer dan een uitgebreidere versie van het hiervoor beschreven promofilmpje, waarin dit maal ook drie van de vier vervolgen aan bod komen.
- Don Taylor Directs Escape from the Planet of the Apes (8 min): Een blik bij de opnames van Escape from the PotA, alsmede een interview met de regisseur. De meeste beelden zijn ook in de voorgaande featurette te vinden.
- J. Lee Thompson Directs Conquest of the Planet of the Apes (1 min): Een zeer beperkte hoeveelheid achter-de-schermen-materiaal van het vierde PotA-deel.

Publicity
- Original Theatrical Trailers: De naam zegt het al; hier vind je een verzameling trailers. Namelijk trailers van alle vijf de films uit de PotA-reeks en een teaser voor het eerste deel (allemaal met anamorf beeld en DD 2.0-geluid). De trailers zijn niet Nederlands ondertiteld.
- Film Reviews: Twee recensies uit 1968, van The Hollywood Reporter en van Life.
- Theatrical Posters: Een diashow van een halve minuut, waarbij allerlei internationale posters van PotA de revue passeren.

Galleries
- Costume Sketches: Wederom een diashow van circa een halve minuut, nu met ontwerpschetsen van de kostuums.
- Still Gallery: Hier passeren in ruim een minuut een redelijk aantal productiefoto’s.

Ape Phenomenon
- Ape Merchandise: In deze extra krijg je in een halve minuut allerlei PotA-speelgoed te zien.
- Ape Collections: Enkele foto’s van kostuums en make-up-protheses, in de vorm van een diashow van anderhalve minuut.

Na een eerder verschenen kale uitgave van de film komt Fox nu met een Special Edition van klassieker Planet of the Apes. Hoe is de technische uitvoering? Nou, qua extra’s zit het wel snor, al moet opgemerkt worden dat de hoge score grotendeels te danken is aan de uitstekende 126 minuten durende documentaire. De overige extra’s, waaronder twee teleurstellende commentaartracks en tal van promotionele toevoegingen (inclusief redelijk wat dubbel materiaal), voegen daar weinig aan toe. Verder blijkt dat het beeld op bepaalde fronten iets slechter is dan dat van de oude uitgave. Ook aan de aanwezigheid van een nieuwe DTS-track moet je niet al te veel waarde hechten, aangezien deze slechts minimaal verschilt van het DD-geluid. Mensen met de losse oude versie moeten zich dus vooral afvragen of ze de extra’s belangrijk genoeg vinden om vervanging te rechtvaardigen. Heb je reeds de PotA-box gekocht, dan heb je de belangrijkste extra (de documentaire) al in je bezit, en is vervanging in onze ogen overbodig. Heb je PotA echter nog niet in je collectie, dan is deze SE zonder meer een mooie aanschaf.